Okres przejściowy w transakcji sprzedaży udziałów, czyli co się dzieje między umową przedwstępną a przyrzeczoną

Warunkowa sprzedaż udziałów albo umowa przedwstępna sprzedaży udziałów są często wykorzystywane w praktyce transakcji M&A. Dzieje się tak, gdy natychmiastowe przejście udziałów nie jest możliwe. Wówczas pomiędzy warunkową umową sprzedaży udziałów albo umową przedwstępną a umową przyrzeczoną musi wystąpić okres przejściowy. Zobacz, co może się wydarzyć w tym czasie.

Powody przesunięcia w czasie transakcji

W przypadku sprzedaży udziałów często zdarza się, że transfer udziałów na kupującego nie może nastąpić natychmiast. Najczęściej wynika to z konieczności uzyskania zgody Prezesa UOKiK na przejęcie spółki przez kupującego. Zdarza się także, że przejście udziałów musi zostać odsunięte w czasie, ponieważ kupujący oczekuje, że pewne sprawy (np. podpisanie aneksów z kluczowymi klientami) zostaną załatwione przez sprzedającego przed sprzedażą. Zdarzenia, od których strony uzależniają dojście transakcji do skutku, nazywa się warunkami zamknięcia. Zamknięcie to bowiem dzień, w którym strony dopełniają ostatnich formalności mających na celu przeniesienie udziałów na kupującego.

Umowa warunkowa sprzedaży lub przedwstępna umowa sprzedaży udziałów

W sytuacji, gdy natychmiastowe przejście udziałów nie jest możliwe, strony najczęściej zawierają umowę przedwstępną sprzedaży udziałów lub warunkową umowę sprzedaży udziałów. Dzięki temu mogą wcześniej ustalić warunki transakcji, zobowiązać się do ich przestrzegania, a skutek w postaci przeniesienia udziałów odsunąć w czasie, do momentu, gdy spełnią się warunki. Mechanizm jest podobny do zawarcia umowy przedwstępnej kupna nieruchomości, w której strony postanawiają, że umowa przyrzeczona zostanie podpisana, o ile kupujący uzyska kredyt na zakup nieruchomości.

Problemy związane z okresem przejściowym

Odsunięcie w czasie chwili przejścia udziałów na kupującego rodzi szereg problemów, które strony powinny rozwiązać w przedwstępnej umowie sprzedaży udziałów lub w umowie warunkowej sprzedaży udziałów (dla ułatwienia będę pisał poniżej tylko o umowie przedwstępnej, mając na myśli zarówno umowę przedwstępną, jak i warunkową).

Najważniejsze z nich dotyczą:

a) odpowiedzialności sprzedającego za składane w umowie oświadczenia i zapewnienia dotyczące stanu sprzedawanej spółki;

b) wystąpienia w okresie przejściowym zdarzeń, które stawiają pod znakiem zapytania sens przeprowadzenia transakcji;

c) sposobu zarządzania sprzedawaną spółką w okresie przejściowym;

d) skutków niespełnienia się warunków zamknięcia.

Dzisiaj skupimy się na dwóch pierwszych problemach.

Wpływ okresu przejściowego sprzedaży na zapewnienia i oświadczenia sprzedającego

Sprzedający z reguły składa szereg zapewnień dotyczących stanu sprzedawanej spółki. W przypadku jednorazowej transakcji (sprzedaż udziałów bez wcześniejszej umowy przedwstępnej poprzedzającej przyrzeczoną umowę sprzedaży) sprzedający składa takie zapewnienia na dzień zawarcia umowy. Dla przykładu zapewnia, że na dzień sprzedaży udziałów spółka nie posiada zobowiązań wobec banków i innych instytucji finansowych innych niż te wyraźnie wskazane w umowie.

W przypadku umowy przedwstępnej sprzedaży udziałów kupujący będzie chciał, aby zapewnienia były aktualne nie tylko na dzień zawarcia umowy przedwstępnej, ale i na dzień zamknięcia (czyli finalnego przeniesienia udziałów po okresie przejściowym). Nie jest to rozwiązanie bezpieczne dla sprzedającego. W okresie przejściowym mogą mieć bowiem miejsce wydarzenia, które spowodują, że zapewnienia przestaną być zgodne z prawem. Odwołując się do przykładu powyżej: spółka zmuszona będzie zaciągnąć nowy kredyt w banku. Sprzedający powinien więc dokładnie przeanalizować treść składanych zapewnień i zastanowić się, które gotowy jest gwarantować także na dzień zamknięcia. Warto z tej listy wykluczyć takie zapewnienia, na których ziszczenie sprzedający nie ma wpływu (np. zapewnienie mówiące o tym, że przeciwko spółce nie wniesiono żadnych pozwów). Strony powinny omówić problematyczne zapewnienia. Lepiej to zrobić na etapie negocjowania postanowień umowy przedwstępnej, niż po jej podpisaniu, jak problem się już pojawi.

Istotna negatywna zmiana (MAC clause)

W związku z tym, że okres przejściowy między zawarciem umowy przedwstępnej a przyrzeczonej, czyli zamknięciem może trwać kilka miesięcy, kupujący z reguły proponują zamieścić w umowie przedwstępnej klauzulę dającą im prawo do odstąpienia od transakcji na wypadek wystąpienia istotnej negatywnej zmiany. Za tym terminem kryją się okoliczności zdefiniowane w umowie. Kupujący wiążą często istotną negatywną zmianę z pogorszeniem wyników finansowych spółki albo wystąpieniem ryzyk zidentyfikowanych w toku badania Due Diligence.

Sprzedający powinien podejść do tych klauzul z dużą ostrożnością. Jeżeli zgodzi się na ich wprowadzenie do umowy, to powinien zadbać o to, aby okoliczności dające prawo do odstąpienia od transakcji zostały w umowie dokładnie opisane. Z reguły klauzula ta zastrzegana jest na korzyść kupującego, ale nie widzę przeszkód, aby sprzedający także powalczył o prawo do rezygnacji z transakcji w określonych przypadkach (np. wystąpienia w okresie przejściowym zdarzeń, które skutkować będą naruszeniem istotnych zapewnień, a tym samym narażą sprzedającego na dotkliwą odpowiedzialnością odszkodowawczą wobec kupującego).

Jeśli chcesz zabezpieczyć swoje interesy w transakcji sprzedaży udziałów, skontaktuj się z nami. Jesteśmy kancelarią radcowską z wieloletnim doświadczeniem w transakcjach zakupu spółki i sprzedaży spółki. O jakości świadczonych przez nas usług niech świadczą rekomendacje naszych klientów. Sprawdź je tutaj.

© inamar / Adobe Stock