Sprzedając udziały w spółce z o.o., często można spotkać się z pojęciem rachunku escrow lub rachunku zastrzeżonego. Z rachunkiem escrow będziemy mieli do czynienia zazwyczaj przy większych transakcjach, tam gdzie cena jest rozliczana z zastosowaniem mechanizmu completion accounts, a odpowiedzialność sprzedającego jest szeroka.
Rachunek escrow jest zasadniczo korzystny dla obu stron transakcji, ale wiąże się z pewnymi uciążliwościami. W tym wpisie wyjaśniamy, czym dokładnie jest rachunek escrow, jakie są jego plusy i minusy dla sprzedającego oraz na co zwrócić uwagę, negocjując jego warunki w umowie sprzedaży udziałów.
Czym jest rachunek escrow?
Rachunek escrow to specjalny rachunek bankowy, służący zabezpieczeniu rozliczenia transakcji, na który trafia całość lub część ceny za sprzedawane udziały. Bank otwiera go na podstawie wielostronnej umowy zawieranej z udziałem kupującego i sprzedającego. Wypłata środków z rachunku escrow zazwyczaj nie następuje automatycznie, a jest uzależniona od spełnienia określonych warunków, wynikających z umowy escrow i umowy sprzedaży udziałów.
Dla kupującego, rachunek escrow stanowi zabezpieczenie jego potencjalnych roszczeń związanych ze sprzedawaną firmą, w szczególności wynikających z naruszenia oświadczeń i zapewnień (representations and warranties) składanych w umowie sprzedaży udziałów przez sprzedającego.
Natomiast dla sprzedającego, escrow to zabezpieczenie płatności ceny sprzedaży udziałów, a także wypłaty dodatkowego wynagrodzenia uzależnionego od wyników spółki (tzw. earn-out), czy rozliczenia w ramach mechanizmu completion accounts.
Na rachunek escrow zazwyczaj trafiają środki w wysokości pokrywającej cenę za sprzedawane udziały i maksymalny, potencjalnie przysługujący sprzedającemu earn-out. Po podpisaniu umowy sprzedaży udziałów większość środków trafia do sprzedającego tytułem zapłaty, ale część zostaje zatrzymana na poczet ewentualnych roszczeń, do czasu ich wygaśnięcia (zazwyczaj 2-3 lata).
Zalety rachunku escrow dla sprzedającego
Ułatwia sfinalizowanie negocjacji
Skorzystanie z rachunku escrow może skłonić kupującego do zaakceptowania ograniczenia odpowiedzialności po stronie sprzedającego, a także pomóc ograniczyć konsekwencje poważnych ryzyk zidentyfikowanych podczas due diligence.
Możliwość ograniczenia odpowiedzialności
Zdarza się, że cześć ceny zatrzymana na rachunku escrow będzie równa kwocie górnego pułapu odpowiedzialności sprzedającego za większość oświadczeń i zapewnień złożonych w umowie sprzedaży udziałów. W przypadku konieczności zapłaty odszkodowania, sprzedający nie będzie musiał „zwracać” części ceny, która już otrzymał, bo kupujący potrąci odszkodowanie ze środków z escrow.
Bezpieczeństwo środków
Dobrze przygotowana umowa escrow przewiduje, że wypłata środków z rachunku następuje dopiero po ziszczeniu się określonych, obiektywnych warunków. Bank nie wypłaci kupującemu odszkodowania bez wyroku sądu, a w przypadku sporu co do wysokości earn-outu zadecyduje opinia biegłego rewidenta.
Wady rachunku escrow dla sprzedającego
Odroczenie wypłaty części ceny
Choć własność udziałów zostaje przekazana kupującemu, sprzedający otrzymuje tylko część ceny bezpośrednio po zamknięciu transakcji. Druga część zostaje zamrożona na określony okres (najczęściej od 12 do nawet 36 miesięcy), co może znacząco ograniczyć jego płynność finansową. Brak dostępu do całości środków może utrudnić realizację planów inwestycyjnych, spłatę zobowiązań lub reinwestycje.
Ryzyko zatrzymania środków przez kupującego
Kupujący może próbować wykorzystać nieprecyzyjne postanowienia umowy escrow i zgłaszać wątpliwe roszczenia, tylko po to, aby opóźnić wypłatę pieniędzy. Jeżeli procedura zwolnienia środków z escrow nie zabezpiecza odpowiednio sprzedającego, może on mieć trudności z odzyskaniem należnych mu kwot.
Dodatkowe koszty
Utrzymanie rachunku escrow generuje koszty, takie jak opłaty bankowe, wynagrodzenie agenta escrow, koszty obsługi prawnej. Warto z góry ustalić, kto je ponosi (najczęściej są dzielone po połowie pomiędzy stronami transakcji).
Na co zwrócić uwagę, negocjując warunki rachunku escrow?
Wysokość kwoty zatrzymanej na rachunku escrow
Kwota w escrow powinna być ściśle skorelowana z ryzykiem ujawnionym podczas due diligence, tj. nie za wysoka, by nie zamrażać zbędnie środków sprzedającego, ale wystarczająca do zabezpieczenia realnych roszczeń kupującego. Zazwyczaj oscyluje od 7 % do 20 % ceny transakcyjnej. Zatrzymanie zbyt wysokiej kwoty może niepotrzebnie ograniczyć dostęp do pieniędzy po stronie sprzedającego.
Czas trwania zabezpieczenia
Im krótszy okres, tym lepiej z perspektywy sprzedającego. Standard to 12-18 miesięcy, ale warto negocjować możliwie krótszy termin, jeśli zakres odpowiedzialności jest ograniczony. Można rozważyć uwolnienie części środków po upływie określonego czasu, jeżeli nie pojawiły się żadne roszczenia. To forma kompromisu pomiędzy pełnym zabezpieczeniem a oczekiwaniem sprzedającego na zapłatę.
Warunki wypłaty i zatrzymania środków
Środki powinny zostać wypłacone tylko w określonych przypadkach, na podstawie wiarygodnych dokumentów, takich jak odpisy prawomocnego wyroku czy opinie biegłego rewidenta albo za zgodą obu stron. W umowie escrow sprzedający powinien unikać postanowień, które pozostawiają kupującemu duży margines swobody w blokadzie środków znajdujących się na rachunku, np. w oparciu o samo zgłoszenie roszczenia.
Podsumowanie
Rachunek escrow to narzędzie, które może działać na korzyść sprzedającego, pod warunkiem odpowiedniego ukształtowania postanowień umowy escrow. Dobrze przygotowana, precyzyjna umowa escrow może pomóc zamknąć transakcję szybciej i ograniczyć zakres odpowiedzialności po stronie sprzedającego.
Planujesz sprzedaż udziałów i zastanawiasz się, czy rachunek escrow będzie dla Ciebie korzystny? Skontaktuj się z nami. Doradzimy, jak ustalić bezpieczne warunki rozliczenia, wynegocjujemy umowę escrow i zadbamy o Twoje interesy w całym procesie transakcyjnym.
