Czy zgoda małżonka na sprzedaż udziałów jest konieczna?

Do którego małżonka należą udziały?

Udziały mogą znajdować się w majątku osobistym jednego z małżonków lub w majątku wspólnym. To, czy będą objęte wspólnością, zależy od wielu różnych czynników, takich jak moment ich nabycia (przed czy po zawarciu małżeństwa), rodzaj ustroju majątkowego panującego między małżonkami (ustawowy, umowny lub przymusowy), a także czy udziały zostały nabyte lub pokryte ze środków osobistych jednego małżonka, czy ze środków pochodzących z majątku wspólnego. Dla zakwalifikowania udziałów do majątku osobistego lub wspólnego nie ma znaczenia to, który małżonek jest ujawniony w Krajowym Rejestrze Sądowym ani który zawarł umowę spółki.

Kwestia przynależności udziałów do majątku osobistego lub wspólnego powinna zostać zbadana i wyjaśniona jeszcze na etapie planowania transakcji, ponieważ będzie miała doniosłe znaczenie dla kupującego, szczególnie jeżeli udziały zostały nabyte przed 20 stycznia 2005 r. Przed tą datą, odbieranie od małżonka sprzedającego zgody na zbycie udziałów było powszechną praktyką, jeżeli badanie wykazało, że należą one do majątku wspólnego. Wynikało to z faktu, że przepisy nie zawierały zamkniętego katalogu czynności wymagających zgody małżonka, a posługiwały się jedynie nieprecyzyjnym zwrotem „czynności przekraczających zwykły zarząd”. Z ostrożności więc, na wypadek gdyby, zbycie udziałów zostało zakwalifikowane jako czynność przekraczająca zwykły zarząd, odbierana była zgoda współmałżonka.

Komu tak naprawdę przyda się zgoda małżonka?

Obecnie nie istnieje żaden przepis, który nakładałby obowiązek wyrażenia zgody przez małżonka na zbycie udziałów znajdujących się w majątku wspólnym. Należy mieć jednak na uwadze, że taka zgoda będzie wymagana m.in. w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa, czyli tzw. asset deal, o którym będzie można dowiedzieć się więcej w osobnym wpisie, a także darowizny udziałów.

Jeżeli żaden przepis nie wymaga pozyskania zgody małżonka na sprzedaż udziałów, to dlaczego jej udzielenie może być w interesie kupującego udziały?

Po pierwsze, wynika to z przepisów regulujących odpowiedzialność za zobowiązania majątkiem wspólnym. Zbycie udziałów wymaga bowiem zawarcia umowy sprzedaży udziałów, która z reguły nie jest prostym dokumentem zawierającym jedynie postanowienia o przeniesieniu udziałów i zapłacie ceny. Umowa sprzedaży, szczególnie przy bardziej złożonych transakcjach, jest porozumieniem bogatym w różne zobowiązania (np. zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej czy obowiązek zachowania poufności) oraz szczegółowo regulującym odpowiedzialność za sprzedawany biznes. Wyrażanie przez małżonka zgody na zawarcie umowy sprzedaży udziałów będzie równoznaczne z rozszerzeniem majątkowej odpowiedzialności małżonków wobec kupującego za zawarte w niej zobowiązania.

Dzieje się tak dlatego, że za zobowiązania zaciągnięte bez zgody małżonka, odpowiada małżonek, który je zaciągnął m.in. swoim majątkiem osobistym, wynagrodzeniem za pracę, dochodami z innej działalności zarobkowej oraz z praw własności intelektualnej. Brak zgody współmałżonka utrudnia więc kupującemu dochodzenie odszkodowania z majątku wspólnego małżonków. W przypadku braku zgody małżonka wierzyciel będzie musiał najpierw wystąpić do sądu o ustanowienie przymusowej rozdzielności majątkowej między małżonkami, następnie poczekać na podział majątku wspólnego i dopiero dochodzić należnego mu odszkodowania z części majątku, który przypadła sprzedającemu. Natomiast w przypadku udzielenia przez małżonka zgody na zawarcie umowy sprzedaży udziałów kupujący będzie mógł dochodzić odszkodowania bezpośrednio z całego majątku wspólnego sprzedającego i jego małżonka.

Czy trzeba brać pod uwagę zdanie małżonka?

Drugi powód, dla którego kupujący oczekuje przedstawienia mu zgody współmałżonka sprzedającego na sprzedaż udziałów, związany jest ze skutkami ewentualnego sprzeciwu takiego małżonka na sprzedaż udziałów.

Nie należy bowiem zapominać, że brak konieczności otrzymania zgody na przeprowadzenie transakcji nie oznacza, że udziały należące do majątku wspólnego można sprzedać, ignorując zastrzeżenia małżonka co do takiej sprzedaży. Sprzedaż udziałów jest czynnością zarządu majątkiem wspólnym, wymagającą współdziałania małżonków i wzajemnego informowania się o dotyczących go planach, w szczególności o tak dużym znaczeniu.

Małżonek jest uprawniony do sprzeciwienia się takiej zamierzonej czynności zarządu majątkiem wspólnym. Skutki zgłoszenia sprzeciwu są niejednorodnie postrzegane w nauce prawa, ale niezależnie od przyjętego poglądu, zdecydowanie odradzamy sprzedaż udziałów, której sprzeciwił się małżonek. Naszym zdaniem w takiej sytuacji konieczne będzie zwrócenie się do sądu o udzielenie zezwolenia na przeprowadzenie transakcji. Niepoinformowanie drugiego małżonka o planowanej transakcji, w celu uniemożliwienia mu zgłoszenia sprzeciwu, także nie będzie dobrym pomysłem. Takie działanie może skutkować pozbawieniem nieuczciwego małżonka prawa do samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym, a nawet ustanowieniem przymusowej rozdzielności majątkowej.

Z powyższych powodów kupujący udziały powinien odpowiednio zabezpieczyć swoje interesy, przykładowo wymagając od sprzedającego przedstawienia oświadczenia jego małżonka o tym, że został on poinformowany o planowanej transakcji, nie sprzeciwia się jej przeprowadzeniu i nie wyrazi sprzeciwu przed jej dokonaniem.

Co jeszcze należy sprawdzić przed transakcją?

Kontraktując z osobą będącą w związku małżeńskim, należy również zwrócić uwagę na fakt, czy znajduje się ona w separacji, która skutkuje powstaniem rozdzielności majątkowej, a także czy nie jest w trakcie postępowania rozwodowego. Wszystkie te czynniki będą wpływać na sposób przeprowadzenia transakcji. Dla przykładu, w przypadku separacji umowę sprzedaży udziałów, objętych uprzednio wspólnością majątkową, trzeba będzie podpisywać z oboma małżonkami lub poczekać na przeprowadzenie podziału majątku.

Jak widać zagadnienie zgody współmałżonka na sprzedaż udziałów, jest skomplikowane i wielowątkowe, a udzielenie konkretnych odpowiedzi zależy nie tylko od naszych stosunków majątkowych i osobistych z małżonkiem, ale także od tego, po której stronie transakcji stoimy. Dlatego właśnie planując sprzedaż spółki lub zakup spółki warto skorzystać z pomocy doświadczonej kancelarii radcowskiej. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać profesjonalną poradę i wsparcie na każdym etapie tego skomplikowanego procesu.