Jak przebiega transakcja sprzedaży spółki?

Etap przygotowawczy

Niezależnie od skali prowadzonej działalności czy branży, w której działa spółka, wszystko zaczyna się od decyzji o jej sprzedaży. Na tym etapie, dla sprzedającego kluczowe będzie ustalenie, co dokładnie chce sprzedać, komu i za jaką cenę.

Warto już na tak wczesnym etapie zaangażować prawnika transakcyjnego, który doradzi, w jaki sposób najlepiej ustrukturyzować transakcję (sprzedać jedną lub kilka spółek (w przypadku holdingu), wszystkie udziały, część udziałów, przedsiębiorstwo, zorganizowaną część przedsiębiorstwa, czy może wybrane aktywa) oraz czy ze względów praktycznych wskazane może być wcześniejsze przekształcenie spółki. Prawnik transakcyjny może również uczestniczyć w procesie poszukiwania nabywców, dbając tym samym o prywatność sprzedającego, w sytuacji, gdy nie chce on informować rynku o planach sprzedaży biznesu.

Na początkowym etapie należy zadbać również o wycenę spółki, a także przeprowadzenie wewnętrznego badaniu due diligence (ang. vendors due diligence), w celu zidentyfikowania głównych, potencjalnych ryzyk w planowanej transakcji.

Podpisanie listu intencyjnego oraz umowy o zachowaniu poufności

Pierwszym dokumentem podpisywanym po znalezieniu potencjalnego nabywcy lub nabywców jest list intencyjny (ang. letter of intent, LOI). Niedługo po podpisaniu listu intencyjnego, podpisuje się również umowę o zachowaniu poufności (ang. non-disclosure agreement, NDA).

List intencyjny podpisuje się w celu sformalizowania relacji między sprzedającym i potencjalnym kupującym oraz ustalenia zasad, zgodnie z którymi będą toczyły się dalsze rozmowy. Dokument ten może zawierać np. zobowiązanie do nieprowadzenia rozmów z innymi nabywcami, wyznaczać warunki brzegowe transakcji oraz zawierać sankcje za nieuzasadnione zerwanie negocjacji. Nie jest prawdziwe przeświadczenie, że list intencyjny nie ma charakteru wiążącego – mogą znaleźć się w nim wiążące postanowienia, będące podstawą odpowiedzialności stron. Z tego powodu w procesie jego negocjowania powinien uczestniczyć prawnik. Więcej o liście intencyjnym.

Celem umowy o zachowaniu poufności jest zabezpieczenie sprzedającego i jego spółki przed szkodą, jaką mogliby ponieść w wyniku ujawnienia wrażliwych informacji o spółce pozyskiwanych przez kupującego w toku negocjacji oraz, w szczególności, w toku badania due diligence.

Badanie due diligence

Due diligence przeprowadzane przez planującego zakup spółki kupującego jest kluczowym i mocno angażującym etapem przy sprzedaży spółki. Polega na przeprowadzeniu kompleksowego badania wszystkich lub wybranych aspektów działalności spółki, w szczególności kwestii prawnych, podatkowych, finansowych, środowiskowych i technicznych. Wynik badania będzie determinował pozycję negocjacyjną stron oraz weryfikował wycenę spółki. Z tego powodu dobrym pomysłem jest uprzednie wykonanie wewnętrznego badania due diligence przez sprzedającego, o czym wspomnieliśmy, opisując etap przygotowawczy.

W praktyce due diligence polega na udostępnieniu doradcom drugiej strony wszelkich dokumentów dotyczących działalności spółki, zazwyczaj w wirtualnym pokoju danych (ang. virtual data room, VDR) oraz udzielaniu odpowiedzi na pytania zadane przez nich do przedstawionych danych (ang. Q&A sessions). Z tego powodu badanie wymaga dużego zaangażowania doradców obu stron, a także pracowników wyższego szczebla sprzedawanej spółki.

Proces due diligence opisujemy szczegółowo z perspektywy sprzedającego w dedykowanym wpisie na naszym blogu.

Negocjacje i podpisanie umowy sprzedaży udziałów

Umowa o sprzedaż udziałów w spółce (ang. share purchase agreement, SPA) to najważniejszy dokument w procesie sprzedaży spółki, a negocjowanie jej treści zajmuje zazwyczaj największą część całej procedury. Z reguły projekt SPA przedstawia kupujący po zakończeniu badania due diligence, co z reguły stawia go w nieco lepszej pozycji negocjacyjnej niż sprzedającego.

Najważniejszymi kwestiami regulowanymi w umowie sprzedaży udziałów są przejście tytułu prawnego do udziałów, odpowiedzialność sprzedającego, zapłata ceny, zakaz konkurencji oraz obowiązki stron w okresie przejściowym. Typowy SPA będzie umową przedwstępną i warunkową, tzn. tytuł prawny do udziałów przejdzie na kupującego dopiero po spełnieniu się określonych w umowie warunków (jak np. uzyskanie zgody UOKiKu na koncentrację) i zawarciu umowy przyrzeczonej.

Zawiłości związane z negocjowaniem poszczególnych kwestii regulowanych w umowie sprzedaży udziałów opiszemy w najbliższym czasie z perspektywy sprzedającego w osobnym wpisie na naszym blogu.

Okres przejściowy po podpisaniu umowy sprzedaży udziałów

Okres przejściowy (ang. interim period), w kontekście umowy sprzedaży udziałów, oznacza okres pomiędzy jej podpisaniem (ang. signing) a zamknięciem transakcji (ang. closing) i przejściem tytułu do udziałów na kupującego. W okresie przejściowym powinny ziścić się przewidziane w SPA warunki, od których uzależniono skuteczność transakcji. Takim warunkiem jest najczęściej uzyskanie zgody UOKiKu na koncentrację.

Z reguły w okresie przejściowym zmieniają się zasady prowadzenia spółki, ponieważ w bliskiej perspektywie jest jej przejęcie przez kupującego. Z tego względu spółka w okresie przejściowym nie będzie mogła dokonywać pewnych czynności bez zgody nabywcy. Ograniczenia mogą dotyczyć np. zbywania i nabywania kluczowych aktywów, zaciągania kredytów i pożyczek, zmiany sposobu prowadzenia działalności, zmiany umów z głównymi kontrahentami itp. Więcej o okresie przejściowym można przeczytać w dedykowanym wpisie.

Zamknięcie transakcji i zapłata ceny

Zamknięcie transakcji ma miejsce po ziszczeniu się wszystkich warunków przewidzianych w umowie sprzedaży udziałów. W dniu zamknięcia podpisywana jest umowa przyrzeczona, na mocy której tytuł do udziałów przechodzi na kupującego.

Pomimo przeniesienia udziałów na kupującego, zapłata ceny będzie zazwyczaj odroczona w czasie (przynajmniej częściowo), ponieważ kupującemu będzie zależało, aby część zapłaty za udziały została zatrzymana na zabezpieczenie potencjalnych roszczeń mogących wyniknąć z zawartej umowy sprzedaży udziałów. Z uwagi na fakt, że tytuł do udziałów przejdzie na kupującego zanim sprzedający otrzyma całą cenę, jej zapłata powinna być odpowiednio zabezpieczona, np. poprzez wpłacenie jej na rachunek escrow. O tym i o innych metodach zabezpieczenia zapłaty również piszemy więcej na naszym blogu.

Na którym etapie transakcji zaangażować prawnika?

Najprostsza odpowiedź na tak postawione pytanie brzmi: jak najszybciej, a koniecznie przed przystąpieniem do negocjacji listu intencyjnego. Skorzystanie z asysty prawnika transakcyjnego już na etapie przygotowawczym znacząco podniesie poziom bezpieczeństwa planowanej transakcji, ponieważ pozwoli ustrukturyzować ją w optymalny sposób, a także zidentyfikować i zmitygować potencjalne ryzyka, mogące wystąpić na dalszych etapach.

Jeżeli rozważasz sprzedaż spółki – skontaktuj się z nami. Nasza kancelaria radcowska zapewni Ci profesjonalne doradztwo oraz zadba o Twoje bezpieczeństwo na każdym etapie transakcji. Jesteśmy radcami prawnymi z wieloletnim doświadczeniem w transakcjach sprzedaży udziałów i przedsiębiorstw. O jakości świadczonych przez nas usług świadczą rekomendacje wystawione przez naszych zadowolonych klientów. Sprawdź je tutaj.